Bergman

Stefan Mostert

10 Augustus 2025

2,250 woorde

20 minute

Op soek na afgeleë stilte op die Duiwel se Hoofweg

Ek was nog altyd aangetrokke tot die lewens van die ou bergmanne—daardie avonturiers wat die Amerikaanse vasteland vroeër jare deurkruis het as jagters, vissers, ontdekkers en verkenners.

Hulle lewens was buite deurgebring—amper elke oomblik daarvan. Hulle het die son, maan en sterre geken. Hulle kon die landskap lees en die berge verstaan. Daar is iets in daardie leefwyse wat my inspireer.

Maar natuurlik was die werklikheid minder romanties. Hierdie aantreklike lewens was oorheers deur dit wat die mensdom vir die grootste deel van sy geskiedenis verslind het: konfrontasie. Konfrontasie met ander mense, konfrontasie met diere, konfrontasie met die elemente: ’n daaglikse geveg om bloot te oorleef.

Tog moes daar iets opwindends gewees het om so op die grens van oorlewing te leef. Elke keer as jy ’n geveg oorleef het, of ’n oseaan oorgesteek het, of ’n ysige winternag langs die as van ’n kampvuur deurgebring het, moes dit hernude waardering gebring het vir alles en almal om jou. Die lewe moes meer waardevol gevoel het—iets wat jy maklik kon verloor.

In vandag se wêreld word die meeste van ons nie meer gedwing om op só ’n noue grens te leef nie. Ons het basiese oorlewing verruil vir uiterste gemak. Só het ons wel baie voordele en meer gunstige lewens­toestande gekry, maar ook baie menslike ervarings verloor.

As ons dus die keuse gehad het, wat sou ons kies? Die rou, elementêre lewe van die ou bergmanne—vol avontuur, maar ook konstante gevaar en geweld.  Of vandag se wêreld, waar die natuur net in gekurreerde oomblikke voorkom, maar die bestaan tussenin redelik vreedsaam verloop. 

Wat ek die meeste bewonder van langafstandfietstoere, is dat dit presies tussen hierdie twee wêrelde hang: die wilde dae van ons verlede en die meer beskaafde tyd van vandag.

Fietstoere kan gevaarlik wees, maar nie buitensporig nie. Jy mag dalk in ’n storm beland, verdwaal of sonder water sit. Maar dit bly steeds ’n ontsnapping—iets buite jou normale lewe. Jy trek nie jou bestaan uit die natuur nie; jy besoek maar net. Jy leef nie van die land af nie; jy beweeg maar net daardeur. Daar ís gevaar, maar dit word versag deur ’n kredietkaart en selfoonsein.

Teen hierdie tyd is ek gewoond daaraan om ernstig afgelei te word wanneer ek vir ’n groot avontuur voorberei. Al die onsekerheid wat uitstel en twyfel bring—daardie ongemaklike, bekommerde gevoel wat jou alles laat bevraagteken. Moet ek gaan? Is dit die regte roete? Het ek genoeg voorrade? Het ek genoeg navorsing gedoen? Iets loop gewoonlik verkeerd op een of ander stadium, en so vra ek myself af: waar, wanneer en wat gaan dit hierdie keer wees.

Maar daardie gevoel beteken dat ek buite my gemaksone beweeg, en gewoonlik vloei avontuur en ontdekking daaruit. Die belangrikste is dat dit my dwing om alles deeglik na te gaan. So pak ek aandagtig in, gaan my lysies fyn deur, bestudeer my kaarte met erns, en beplan my voorrade met sorg.

My vertrekpunt is ’n veldwagterstasie by ’n verlate plek genaamd Three Way, Arizona. Ek het met die kar van die een pad af aangekom, ek gaan met my fiets by die tweede pad uit, en—as alles goed gaan—sal ek vanaf die derde pad terugkeer.

Drie paaie, ’n vervalle vulstasie, en ’n veldwagterstasie—alles oorheers deur ’n reuse-ou advertensiebordstruktuur, wat ek later uitvind eintlik ’n verlate mikrogolfsein-weerkaatser is.

Binne die veldwagterstasie is die vriendelike gesigte wat jy altyd op sulke plekke sien. Hierdie landbewaarders—of rangers, soos hulle hier genoem word—lyk altyd gelukkig en tevrede, miskien omdat hulle die grootste deel van hul lewens buite deurbring. Ek hou daarvan om te dink dat hulle nog iets van daardie ou bergmangees in hulle dra.

Ek herinner hulle daaraan dat ek vroeër die week gebel het, en hulle bevestig dat ek welkom is om my kar hier vir ’n paar dae te los. Ek het ’n roete van sowat 220 myl op my kaart uitgeteken—amper alles oor openbare grond. Die helfte van die roete volg Arizona se berugte Devil’s Highway: ’n eensame, legendariese pad wat deur die White Mountains en die Apache-Sitgreaves Nasionale Woud sny.

Oor die volgende twee dae sal ek stadig klim tot op die Mogollon-rand, een van die mees prominente geografiese en ekologiese skeidingslyne in die suidwestelike Verenigde State. Hierdie reuse-afgrond vorm die suidelike grens van die Colorado-plato en skei Woestyn-Arizona van Alpiene-Arizona. Heel bo lê juis ’n plekkie genaamd Alpine—die verste punt op my roete, en die plek waar ek sal omdraai. Twee dae op, twee dae af.

Teen tienuur die oggend is ek geparkeer, gepak, en reg om te gaan. Met my gelaaide fiets stoot ek die voorheuwels van die White Mountains binne—heuwels wat rol soos dié van Arkansas: jy gaan aanhoudend op en af, maar jou hoogte bo seevlak verander maar min.

Laat in die warm middag trap ek Nieu-Mexiko binne. Ek gaan lê in die lang, smal skadu van ’n ponderosa-den. Hierdie hoë bome, en hul stomper neefs, die piñon-denne, bied min skadu en nog minder skuiling—toestande wat dit moeilik maak om myself iewers vir die aand weg te steek. Ek besef ek sal moet deursleep na die volgende dorp: Glenwood. Daar is ’n kampterrein, maar dit sal nog drie ure in die saal verg.

Net voor sononder kom ek by Glenwood se Big Horn-kampterrein aan—’n droë, treurige plek reg langs die hoofpad. Die grond is stowwerig, klipperig en ongelyk; die piekniektafels is songebleik en splinterig. Ek maak vuur vir aandete—die droë takkies vat vinnig vlam. Ek voel uitgeput—amper geïrriteerd dat ek nog moet eet. Dit voel soos die laaste hindernis tussen my en my bed.

Ek word met sonsopkoms wakker en pak ’n baie moeilike dag aan: die klim teen die Mogollon-rand uit. Ek word herinner daaraan dat die grootste deel van ’n fietstoer op opdraendes deurgebring word. Die oomblikke van afdraandes is maar net vlugtige belonings. Dís natuurlik een van die grootste plesiere van afdraandes—’n genotvolle, maar kortstondige ervaring.

Jy móét dus leer om ook die opdraendes te geniet, anders gaan jy ’n moeilike tyd hê. Dis wat ek myself deurentyd vertel terwyl ek klim. Op hierdie soort avontuur is dit nie jou liggaam wat oortuig moet word nie, dis jou kop.

Ek bereik uiteindelik my bestemming vir die dag: ’n kampterrein genaamd Upper Blue. Ek slaan my tent net betyds op voor ’n reuse-reënbui losbars. Terwyl ek veilig en droog binne lê, toets ek telkens die nate van die tent vir lekkasies—maar my klein huisie hou goed. Ná die storm maak ek kos en stap rivier toe om my gesig af te spoel.

’n Moeilike dag verander in ’n moeilike nag, soos ek met lyfseer en pyn die hele aand rondrol. Ek weet dit vat altyd ’n paar dae vir my liggaam om aan te pas by so ’n skielike lewenstylverandering, maar ek voel steeds verslaan.

Ek word weer herinner aan een van die moeilikste aspekte van ’n fietstoer: dit is amper onmoontlik om op te gee. Jy kan nie net stop nie. Selfs al voel jy doodmoeg of siek, vereis enige plan om op te hou, vir eers nóg inspanning. Ek besluit om deur te druk tot by die volgende dorp en te kyk hoe ek teen middagete voel.

Ek begin my derde dag met nóg ’n lang opdraande, dromend van een van daardie vriendelike, klein Amerikaanse eetplekkies—’n diner waar ’n mens altyd ’n burger en chips kan kry. Ek vind presies so ’n plek in Alpine: The Bear Wallow Café. Ek bestel onmiddellik die Cowboy Burger en neem my tyd terwyl ek al my elektroniese toestelle laai.

Gou voel ek beter. Ek bestudeer my kaart weer en beplan die tweede helfte van my reis met nuwe energie en wilskrag. My roete suid volg nou die Devil’s Highway—amptelik bekend as die Coronado Trail—’n prentjiemooi pad wat deur die White Mountains vleg.

Sover ek verstaan, ry motoriste die pad net één keer—niemand kom terug nie. So vra hulle my: “gaan jy dáárdie pad ry?” Maar dít is in ’n kar. Op ’n fiets is sulke paaie suiwer plesier: min verkeer, swaaiende draaie, en ’n nuwe uitsig om elke hoek.

Al het ek die halfpadmerk in afstand bereik, is ek nog nie by die hoogste punt van my roete nie. Ná middagete klim ek verder en bereik laatmiddag my hoogste punt naby ’n koel en groen kampterrein genaamd Hannagan. Nou is ek diep in die dennewoud, rustig op 9 000 voet, met net genoeg ander mense om vir een nag ’n kalm, klein en tydelike gemeenskap te vorm.

Ek slaan my tent op terwyl Pink Floyd vanaf my buurman se staanplek inwaai. Later begin die stemme al hoe harder raak, soos die musiek al hoe harder word. Dan kom die onvermydelike besoek van my dronk bure.

’n Paartjie strompel na my toe met koppe wat skeef hang. Die gewone vrae volg: Is ek alleen? Hoe ver ry ek op ’n dag? Wat van die karre? Die geselsie is kort, en hulle verdwyn vinnig voordat ons mekaar regtig kan ontmoet. Terwyl hulle wegstap, waarsku hulle my oor ’n klein beer wat glo snags hier kom inloer.

Ek was huiwerig, maar besluit toe om my kos aan ’n boom, windaf van my, op te hang. Enigiets wat ’n bietjie kalmte aan die nag kan verleen.

Op my laaste oggend word ek wakker saam met die son. Buite my tent hoor ek voëlsing, die vibreering van ’n kolibrie, en—elke nou en dan—die hol klonk van ’n houtkapper se snawel teen bas. As jy net ’n bietjie bedreig voel in die wildernis, begin jy nuwe oggende meer waardeer.

Ek maak ’n klein vuur vir koffie, slaan my tent op en laai my fiets. Wanneer alles gereed is, en ek net my helm het om op te sit, neem ek ’n stil, kafeïenvulde oomblik voordat die dag se bewegings begin. Ek groet my rooi-oog bure en ry aan op die stil Coronado Trail.

Die pad is vernoem na Francisco Vázquez de Coronado, ’n Spaanse veroweraar—die sogenaamde conquistadors—wat hierdie dele omstreeks 1541 deurkruis het op soek na Cíbola, een van die legendariese Sewe Goue Stede. Die Devil’s Highway was vroeër U.S. Route 666, maar is herdoop weens bygelowigheid en diefstal van padtekens. Die pad maak sy naam gestand: die draaie is skerp, die hellings steil, en daar’s voortdurend ’n skerp afgrond aan my sy.

Ek ry deur koel berglug en sien uit na die 5 500 voet se afdraande wat my vandag terug na die woestyn gaan neem. Maar dit is ook waar die intense hitte wag, so ek is nie seker waarvoor ek moet hoop nie.

Gou is ek weer in my gewone ryritueel: trap vir ’n paar ure, soek skaduwee, gooi my seiltjie oop, lê plat op my rug, staar na die lug. Dan herhaal ek alles weer.

Laatmiddag ry ek die grootste kopermyn in Noord-Amerika binne: Morenci. Só enorm dat dit my twee uur neem om daardeur te trap. Daar’s selfs ’n “Scenic Overlook” waar jy kan uitkyk oor die kolossale verwoesting wat hierdie landskap oor die laaste 150 jaar hervorm het.

Ek is geskok oor die kontras tussen waar ek nou is, en waar ek net tien minute gelede was. Die vorm van die land is steeds in plek, maar die oppervlak is nou ’n gegolfde maanlandskap van klip en sand. Soms sien ’n mens iets groei deur ’n kraak in ’n pad, maar in hierdie landskap is daar geen teken van lewe nie. Fyn rooi stof hang ook in die lug en klou aan alles. Enorme masjiene raas; piep-geluide kom en gaan. Boonop is dit ontsettend warm. Het die Duiwel se Hoofweg my tot in die hel gelei?

Ek dink aan hoe ons dikwels neersien op sulke landskappe — en op die mense wat direk betrokke is — terwyl ons ignoreer dat elkeen van ons deel is van die vernietiging. Hulle doen die vuil werk, maar ons trek die toutjies van ’n afstand af.

Net buite die myn kry ek ’n vulstasie en vul elke houer wat ek het met ys. Die laaste stop van my toer is Clifton, Arizona — ’n geskiedkundige myndorp. Ek bewonder sy een pragtige, verlate en storiegevulde straat en trap aan na Three Way.

Met die son laag op die horison pak ek die laaste stuk van my reis aan. Opwinding borrel op—die gevoel van ’n uitdaging wat voltooi word, en die uitsig op die mees basiese plesiere van die lewe: ’n stort, ’n maaltyd, ’n bed. Gou sien ek die vervalle mikrogolfseinweerkaatser ver op die horison aankom.

My gedagtes dwaal terug na daardie bergmanne—hoe hulle nie van die wildernis na die samelewing teruggekeer het nie, maar van die samelewing na die wildernis. Ons voel mos tuis waar ons harte is, en húlle harte was in die wildernis.

My hart is ook in die wildernis—maar hy is terselfdertyd in die stad. Ek kyk op na die bergmanne, maar ek vind inspirasie in die mense van ons tyd.

In Ghost Train to the Eastern Star skryf Paul Theroux: “Travel is at its most rewarding when it ceases to be about you reaching a destination and becomes indistinguishable from living your life.”

Die bergmanne het nie na die wildernis gereis nie; hulle het daar gewoon. Ná ’n paar dae hou ’n fietstoer ook op om oor bestemmings, afstande en opdraandes te gaan—dit word sommer net jy wat jou lewe in die oopte leef.